Câu chuyện muôn thuở của người nghèo: Bán ve chai ở Mỹ

Triều Ca Nguyên, SVD

Ngày 20/12/2012 là ngày lạnh và tuyết bắt đầu rơi trên thành phố Chicago, tôi và một cha SVD quyết định đi bán loong bia cho sạch nhà và dùng tiền đó cho người nghèo. Cứ hai lần mỗi năm, người chịu trách nhiệm xử lý và tái chế rác cho cộng đoàn làm công việc bán buôn này.

Chúng tôi lấy một xe van và gỡ bỏ băng ghế ngồi phía sau cho đủ chỗ chứa loong bia. Sau khi chuyển tất cả bao loong vào xe, chúng tôi phải đi một vòng trôn ốc qua một nghĩa trang để vào khu xử lý rác thải của khu vực Hype Park.

Vị linh mục đi với tôi khá rành đường nên không mấy khó khăn cho chúng tôi đến được khu vực này. Cổng vào nhỏ hẹp và nó cũng chẳng có một biển báo gì cả vì ai chẳng biết khi liếc vào: “Đó là một bãi rác.” Tuy nhiên, trong tâm trí tôi, bãi rác của Mỹ có lẽ khác lạ và sạch sẽ hơn ở Việt Nam vì họ có nhiều máy móc và công nghệ để xử lý.

Hoàn toàn ngược lại, chiếc van vừa vào cổng, tôi đã thấy một bãi lầy lội vì trời mưa. Chung quanh một lối vào ngập nước là các loại chai, vò, loong, lọ,... đến các xe tải cũ rích và đủ loại máy móc khác. Vị linh mục đi với tôi kể rằng, đây là khu của người nghèo (thường là người nhập cư và vô gia cư) bán những thứ họ nhặt được tại các thùng rác công viên. Nếu là ngày nắng, đây là khu nhiều người nghèo tới lui để đổi đồ phế thải lấy vài đồng cơm áo.

Chúng tôi lái chiếc van lòng vòng vào tận bên trong sâu hơn thì thấy thấp thoáng bóng người. Dừng xe lại và bước xuống vũng lầy quanh xe, vị linh mục hô: “Aluminum cans?” Một người ló ra trong bộ quần áo lao động màu cam trả lời: “Yes.” Thế rồi anh ta cùng một người nữa ra cân những bao loong bia của chúng tôi. Lần lượt chúng tôi chuyển hai bao mỗi lần đến chiếc cân bàn ướt sũng vì mưa, đặt lên bốn bao, một anh hỏi: “That’s all?” Tôi trả lời: “We have a full van.”

Hai anh ngạc nhiên vì chẳng mấy khi có người dùng xe van đi bán loong. Những người nghèo đến đây chỉ đem theo một hoặc hai bao loong là cùng. Lần lượt, chúng tôi đã chuyển hết khoảng hơn 60 pounds (~30kg) loong bia từ xe van. Hai anh cũng chỉ cân ước chừng chứ tôi thấy cái cân sét gỉ kia cũng chẳng đáng tin cho lắm.

Trong lúc chờ người ngồi trong chiếc xe tải cũ gần đó ghi hóa đơn. Chúng tôi có dịp nói chuyện với hai anh thanh niên, một anh Mỹ đen và một anh đến từ Mexico. Họ làm việc vất vả ở đây đã nhiều năm. Với khuôn mặt luôn nở nụ cười và thân thiện, họ bắt đầu chia sẻ nơi họ sống cũng chẳng xa lắm từ cộng đoàn của chúng tôi.

Tôi chợt nhận ra rằng, tôi đã gặp một trong hai anh này trước, tôi nói: “I think I saw you before.” Anh ta cũng nói: “Yes, we met last week.” Thì ra anh ta là tài xế lái xe rác, anh ta thường đến để đổ rác mỗi sáng thứ sáu. Tuần trước, tôi tình cờ kéo thùng rác ra đúng vào lúc anh ta lái xe đến, chúng tôi chỉ ngắn gọn chào nhau: “Hello!” Rồi tôi hỏi thêm nhưng anh ta không trả lời. Thấy anh tập trung vào công việc, tôi cũng đi vào nhà. Như đã biết nhau, chúng tôi cũng chẳng ngần ngại tỏ ra chúng tôi là ai. Mọi người đều thích thú nói chuyện. Vì là ngày mưa, các anh chẳng bận bịu lắm vì người bán đồ phế thải không đến.

Anh ghi hóa đơn từ trong cái xe tải cũ bước ra, tay anh cầm hai hóa đơn ướt và lấm màu cam. Tôi chợt nghĩ: “Hóa đơn từ trong khu rác cũng khác!” Nó không đẹp và sạch như những hóa đơn khác. Anh yêu cầu chúng tôi: “Sign your name, please!” Vị linh mục đi với tôi ký tên vào hóa đơn, bởi vì nếu không ký tên, khi hóa đơn này bị thất lạc, người khác có thể ký để lấy tiền.

Chúng tôi chào tạm biệt họ rồi de xe đến khu lĩnh tiền gọi là “Currency Exchange” cách đó vài con đường. Nơi đây sẽ đổi tất cả check thành tiền mặt. Bước vào cửa, chúng tôi chỉ thấy một hai người khách khác đang đổi tiền, vì là ngày mưa nên không có mấy ai đến giao dịch. Đến lượt chúng tôi đến quầy, cô giao dịch viên nhìn hai hóa đơn vàng của chúng tôi, rồi cô đưa ra một hộp mực đen (như chiếc hộp mực con dấu) để yêu cầu điểm chỉ tay vào hai hóa đơn rác.

Vị linh mục đi với tôi đã tiến hành giao dịch, tôi chỉ đứng xem. Tôi rất ngạc nhiên vì những gì đang diễn ra trước mắt nhưng tôi chợt hiểu rằng, đối với người nghèo và người nhập cư, họ chẳng biết chữ nên không thể ký tên, điểm chỉ tay là cách tốt nhất cho giấy tờ. Với hơn 60 pounds loong bia chúng tôi nhận được chỉ hơn 30 đô la Mỹ. Số tiền này đối với người nghèo là khá nhiều! Số loong này chúng tôi đã thu thập từ sáu tháng trong nhà; còn người vô gia cư, họ phải đi nhặt nhạnh từ các công viên, khu công cộng để bán.

Trước khi bước ra khỏi phòng lĩnh tiền, vị linh mục kịp chỉ cho tôi một vài bảng đổi tiền và chi phí của việc chuyển đổi dán trên tường. Check càng nhỏ thì phí đổi càng cao, nếu một check 5 USD thì phí đổi sẽ là 1 USD, một check 50 USD thì phí đổi thấp chỉ 1,70 USD. Chúng tôi bước ra xe và về nhà trong cơn mưa nặng hạt hơn. Với hơn 30 USD này, cộng đoàn sẽ trao cho trung tâm phát thức thức ăn cho người vô gia cư.

Kể về câu chuyện này, tôi có có cái nhìn khác hơn về nước Mỹ. Trong thế giới của chốn phồn hoa đô thị ở Mỹ, nhiều người vẫn cho Mỹ là quốc gia của thiên đàng. Điều này chỉ đúng đối với những ai được ăn học, có bằng cấp trong tay, và có công ăn việc làm tương đối.

Nhiều người tay trắng đến Mỹ với mong ước tìm cơ hội đổi đời đang bị nhận chìm trong nghèo đói. Cái nghèo theo đuổi mọi người, mọi nơi trong thiên hình vạn trạng. Họ sống lây lất trong cái giá lạnh mùa đông, ngủ ngoài gầm cầu rồi sáng dậy đi đến trung tâm phát quần áo, thức ăn gọi là “food pantry.”

Tôi và nhiều anh em SVD đi mục vụ mỗi tuần trong những trung tâm này đã thấy nhãn tiền những con người sa cơ lỡ vận. Họ ăn rồi tranh thủ làm mọi việc để kiếm vài xu mỗi ngày và lại xếp hàng để lãnh thức ăn mỗi ngày. Họ không được học hành nên họ không được tin tưởng để thuê làm. Họ là gánh nặng của xã hội Mỹ, họ không chỉ sống nhưng thỉnh thoảng còn gây ra những tệ nạn trộm cắp, hành hung những người đi ngoài đường về đêm.

Những sinh viên đều được cảnh báo về những nguy hiểm có thể xảy đến khi đi một mình vào ban đêm dọc đường.

Câu chuyện ve chai sẽ là câu chuyện muôn thuở của người nghèo. Mùa Giáng Sinh đang về sẽ là dịp để chúng ta cảm nghiệm Con Thiên Chúa trong thân phận cơ hàn của con người. Thông điệp “nhập thể” của Chúa Giêsu đang mời gọi chúng ta, các môn đệ của Ngài, “nhập thế” để sống Năm Đức Tin bằng hành động cụ thể cho hòa bình và hy vọng.

Sống và phục vụ đang ngày trở nên thách thức chúng ta giữa một xã hội đầy bất công và nghèo đói mọi nơi. Như những người sống theo đúng căn tín người Kitô hữu, chúng ta cần nhạy cảm để lắng nghe những tiếng rên thầm lặng đang bị che đậy trong những vỏ bọc hào nhoáng bên ngoài. Sự nhạy cảm, cảm nghiệm, và hành động sẽ vẫn còn là bài toán của mỗi người: Làm sao để nhìn thấy giá trị con người trong những hỗn loạn của xã hội và môi trường hôm nay?

◊