Nguồn Chân Thiện Mỹ

Nguyễn Bính, SVD

 Khi học triết học năm thứ 2, tôi được học về môn “Tư duy hiện đại”, khi tìm hiểu về tác phẩm của một triết gia hiện sinh bàn về tinh thần hiếu mỹ, vị Giáo sư đã liên hệ sang Kinh Thánh và nói rằng: “Kinh Thánh là nguồn Chân Thiện Mỹ. Thế nhưng thường chúng ta hay nói đến cái chân và cái thiện mà ít đề cập đến cái mỹ”.

Từ đó, mỗi lần nghe hoặc đọc Tin Mừng, tôi thường cố gắng để tìm kiếm một tín hiệu thẩm mỹ trong đó. Thực ra, nói chân thiện mỹ là để tiện phân biệt khi tìm hiểu ý nghĩa của từng khái niệm mà thôi, chứ thực ra Chân Thiện Mỹ đều là những phạm trù của Mỹ học, bao gồm cái xinh xắn, mỹ miều, cái cao cả, cái đớn hèn, cái bi, cái hài…

Tất cả có mối liên hệ với nhau.

Điều đã gây được nhiều mỹ cảm nhất đối với tôi trong đoạn Tin Mừng của Gioan (3, 22-30) đó chính là câu nói bất hủ của thánh Gioan Tẩy giả: “Người phải nỗi bật lên còn Thầy phải lu mờ đi” (Ga 3,30).

Quả thật, qua câu nói này chứng tỏ Thánh nhân là hình mẫu tuyệt vời của chứng nhân cho Ngôi Lời Thiên Chúa. Có thể từ đây ta bắt đầu khám pha những vẽ đẹp chân chính mà Gio-an đã thi hành tuyệt hảo trong sứ vụ của mình.

Vẽ đẹp mà chúng ta khám phá ở đây ắt hẳn không phải là nét hào hoa phong nhã của một tài tử điện ảnh, hay vẽ đường bệ đỉnh đạc của một chính khách, nhưng là vẽ đẹp của một con người trong dáng dấp của một người tiền sử nhạt tình với danh lợi. Vẽ đẹp của một kẻ đại ẩn giữa đời. Vẽ đẹp ấy được biểu hiện cụ thể như sau:

Thứ nhất, đó là vẽ đẹp của sự khiêm nhường. Ngài khước từ mọi vinh quang người ta phủ quanh Ngài. Ngài thành thật nhận mình không phải là Đấng Cứu Thế toàn dân mong chờ, Ngài nhận mình chỉ là “tiếng kêu trong hoang địa”. Ngài khiêm nhường nói rằng ngài không xứng đáng cởi dép cho Đấng Cứu Thế.

Đức khiêm nhường ấy chiếu lên dung mạo Ngài một vẽ đẹp ngời sáng. Nó làm cho lời chứng của Ngài càng có sức thuyết phục. Vẽ đẹp ấy phản ánh dung mạo đích thực của Đấng Cứu Thế, Đấng tuyệt đối khiêm nhường.

Vẽ đẹp thứ hai ta thấy nơi thánh Gio-an đó là vẽ đẹp của sự khổ hạnh. Phần lớn đời Ngài ẩn dật trong sa mạc. Sống trong sa mạc đồng nghĩa với sống khổ hạnh.

Ngoài sự khắc nghiệt của thời tiết, sự hoang vu cô tịch, sự đe dọa của thú dữ, Thánh Gio-an Bao-ti-xi-ta còn tự nguyện sông đạm bạc, đơn sơ, y phục chỉ là mảnh da thú quấn quanh cơ thể. Thức ăn chỉ là châu chấu và mật ong rừng. (Thực ra đây là loại đặc sản nhưng ăn nhiều chắc cũng ngán, ngán thì không ngon mà không ngon mà phải ăn là một hy sinh lớn.)

Sự khổ hạnh không chỉ lóe sáng lên một ý chí mạnh mẽ, biết vượt thắng chính bản thân mình mà còn chiếu hy vọng vào tương lai. Người lệ thuộc vào vật chất là người chịu trói buộc trong hiện tại. Người khổ hạnh là người đặt niềm hy vọng ở tương lai. Niềm hy vọng ấy làm cho cuộc sống có một ý nghĩa cao đẹp thâm viễn.

Tương lai ấy chính là Đấng Kitô mà Ngài loan báo.

Vẽ đẹp thứ ba đó là vẽ đẹp của sự trung thực. Trung thực trong lời nói về chính mình, nên ngài không dám nhận những vinh quang người đời tưởng lầm ngài có. Trung thực với lòng mình nên Ngài sống khổ hạnh, không phô trương, không giả dối.

Sự trung thực đã ngời lên vẽ đẹp chứng nhân. Vẽ đẹp ấy cho ta thấy thấp thoáng bóng dáng vẽ đẹp đích thực nơi Đấng Sự Thật là Đức Kitô.

Vẽ đẹp thứ tư đó là vẽ đẹp của sự quên mình. Biết mình chỉ là người đưa tin, thánh nhân luôn xóa mình đi để cho Đấng là Tin Mừng được nỗi bật. Làm chứng cho sự thật, thánh nhân đã tự nguyện hy sinh để cho Đấng là Sự Thật được trân trọng.

Khi biết đám đông đã bỏ Ngài để theo đức Giê-su, ngài hài lòng vì thấy nhiệm vụ đã hoàn tất, nên ngài nói: “Chúa phải nỗi bật lên còn tôi phải lu mờ đi.”

Khi nhìn vào những vẽ đẹp của thánh Gio-an Bao-ti-xi-ta, chúng ta phải cúi đầu khâm phục. Quả thực con người ta lao lướt cả đời cũng chỉ vì hai chữ lợi danh. Lợi nếu thực tình muốn tránh, còn có thể tránh được, nhưng muốn tránh chữ danh thì quả là một vấn đề vô cùng vi tế. Danh là một cái phù hiệu để gọi và xác minh sự tồn tại của một đối tượng.

Con người ta ai cũng muốn được mọi người biết đến. Sự ham muốn đó ngẫm ra từ căn đế chỉ là muốn tìm thêm cảm giác bình yên để xác định sự tồn tại của mình. Từ đó con người tự cảm thấy một sự thỏa mãn và ổn định tâm lý.

Con người vẫn luôn sợ hãi cái trống rỗng hư vô vì sợ phải đối diện với sự nhỏ nhoi vô nghĩa của chính mình. Muốn nỗi tiếng suy cho cùng chỉ là cảm thức đớn hèn của mình một cách vô thức nên phải tìm cách khỏa lấp. Chúng ta ai cũng vì chút háo danh bồng bột mà đôi khi trở thành lố bịch.

Qua đoạn Tin Mừng Gio-an đã “khai ngộ” cho chúng ta, để nhận chân ra thực tướng của chút hư danh để có một thái độ đúng đắn trong vai trò chứng nhân của Đức Kitô. Chỉ có ẩn mình trong Đức Ki-tô chúng ta mới tìm được chốn lạc phúc trong cõi vô danh mà thôi.

Và khi đó nhờ Danh Đức Ki-tô chúng ta được sống mãi với thời gian như một biểu tượng của cái đẹp đúng nghĩa, cái đẹp chân chính mà hậu thế sẽ luôn nhắc mãi. Đúng như giai thoại kể rằng: Trước khi chết vua phổ Moza và nói: “ Ta… nhớ đến ngươi.” Cái đẹp thì tồn tại vĩnh hằng, nó “là niềm vui trọn vẹn”, khi thấy “Ngài phải nỗi bật lên còn thầy phải lu mờ đi.”

Chắc chắn mãi về sau con người trong muôn thế hệ vẫn kính cẩn nghiêng mình, vẫn ngưỡng mộ, vẫn xem Gio-an Bao-ti-xi-ta như một biểu tượng của cái đẹp, một nhân cách lớn sống chứng tá cho Tin Mừng. Và với tôi, Thánh nhân chính là một vẽ đẹp tìm thấy, là khái niệm đủ đầy nhất của phận người theo Chúa.

<