Đức tin là một hành động siêu lý

Tam Tài, SVD

Sinh ra và lớn lên, tôi được thừa hưởng một gia tài rất quý báu từ ông bà và cha mẹ, đó là đức tin. Càng lớn dần, tôi càng phải sống và thực hành, có lúc tôi lại ‘cất giữ đức tin trong một chỗ thật kín’, như để không cho người khác đụng chạm vào.

Tuy nhiên, dù quý trọng đức tin như là báu vật, tôi cũng không thể hiểu hết bản chất của nó. Dù không hiểu đức tin một cách thấu đáo nhưng tôi vẫn phải sống, phải thực hành và có khi đụng chạm tới những chiều kích thần thiêng. Vì thế, càng sống đức tin tôi càng thêm xác tín chứ không thể giải thích đức tin bằng một thứ ngôn ngữ đời thường nào. Có chăng, để hiểu đức tin là gì? Sống đức tin như thế nào?

Để diễn giải đức tin, tôi cần phải sử dụng ngôn ngữ biểu tượng. Chính loại ngôn ngữ đặc biệt này cũng diễn tả một phần nào những hành động xác tín trong đời sống đức tin. Thánh Phaolô đã nói rõ trong thư Rôma: “Hành động nào không do xác tín đều là tội” (Rm 14,23b). Như vậy, lời thánh Phaolô giúp tôi suy gẫm đến một số chiều kích hình thành và cả yếu tố nuôi dưỡng đức tin.

Thiên Chúa mặc khải 

Trước đây, tôi vẫn nghĩ rằng, đức tin là một lý thuyết được diễn tả bằng ngôn ngữ để giải thích cho người khác. Tôi là người có đức tin trước khi tin vào điều gì đó. Cũng vậy, tôi vẫn ấp ủ giấc mộng ngây thơ rằng: tôi có đức tin rồi mới tin Thiên Chúa hiện hữu và sáng tạo mọi sự trong vũ trụ này. Đây là một suy nghĩ còn ấu trĩ nhưng đầy ngạo nghễ và tự tin. Vì tôi nghĩ rằng “cái mình có thì được hình thành trước điều mình tin”.

Nhưng thực ra, đức tin của tôi có là do Thiên Chúa mặc khải qua nhiều cách thức khác nhau, chứ không phải là do nỗ lực của tôi. Nếu không, đức tin sẽ trở thành nỗ lực cá nhân, muốn tin thì tin, muốn chối bỏ thì cũng chẳng sao. Như vậy, tôi tin vào Mầu nhiệm Khổ nạn và Phục sinh là do Thiên Chúa muốn mặc khải trọn vẹn tình yêu sung mãn của Ngài cho con người qua Giáo Hội. (Đức Giáo Hoàng Bênêđictô, Tông huấn Porta Fidei, bản dịch của: Nguyễn Văn Trinh, Hà Nội 2012, số 6).

Giáo Hội là nơi các Kitô hình thành và phát triển đức tin

Thánh Phaolô đã khẳng quyết: “Có đức tin là nhờ nghe giảng, mà nghe giảng là nghe công bố Lời Đức Kitô” Rm 10,7). Như vậy, đức tin là điều được khởi đi từ việc lắng nghe Lời của Thiên Chúa “nhờ quyền năng của Thần khí Thiên Chúa” (Rm 15,13). Nhưng để Lời Thiên Chúa được ấp ủ, nuôi dưỡng và phát triển tới tận tai con người thì cần phải có những người được sai đi công bố Lời. Những người được sai đi chính là Giáo Hội.

Giáo Hội cần phải nhận thấy trách nhiệm như là chiếc cầu nối nhằm đưa Lời Chúa đến với muôn dân. (Ủy Ban Thần Học Quốc Tế, Thần học ngày nay, viễn cảnh, nguyên lý và tiêu chuẩn, số 10).

Như vậy, đức tin cần thiết được hình thành và nuôi dưỡng nhờ mặc khải nơi Thiên Chúa và sự đáp trả quyết liệt nơi con người. Giữa hành động tin và nội dung mà tôi xác tín cần phải có một sự thống nhất. Thánh Phaolô đã xác quyết: “Quả thế, có tin thật trong lòng, mới được nên công chính; có xưng ra ngoài miệng, mới được ơn cứu độ” (Rm 10,10).

Đức tin làm cho tôi biết mở rộng lý trí và dùng ý chí để đón nhận mặc khải tình yêu Thiên Chúa. Đức tin là một hồng ân nhưng không của Thiên Chúa dành cho con người. Nhưng đức tin cũng là một hành động tự do, đòi buộc trách nhiệm xã hội của người tin (Porta Fidei, số 10). Vì thế, tôi cảm nghiệm rằng, đức tin không những là một hành động phi lý nhưng còn là siêu lý.

◊